Του Μάνδαλου Παναγιώτη*
Σε προηγούμενο άρθρο είχαμε ασχοληθεί με τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας που μπορεί να χρησιμοποιηθούν από διάφορες βιοτεχνίες και κτηνοτροφικές μονάδες προς εξοικονόμηση ενέργειας και αποφυγή ρύπανσης του περιβάλλοντος. Συνεχίζοντας θα αναφερθούμε στις φτηνές και όπως θα λέγαμε δωρεάν ενεργειακές πηγές που η μητέρα φύση μας παρέχει αλλά δυστυχώς η ανθρώπινη αμέλεια παραβλέπει. Οι μορφές ενέργειας είναι η γεωθερμική, η αιολική, η ηλιακή και φυσικά οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας όπως το φυσικό αέριο, το βιοαέριο και το βιοντίζελ.
Ας πάρουμε λοιπόν την γεωθερμία ως πρώτη και ας δούμε τι εννοούμε γεωθερμία.
Η γεωθερμία ή γεωθερμικό δυναμικό είναι η ενέργεια που βρίσκεται σε υδρολογικούς και γεωλογικούς σχηματισμούς του εξωτερικού φλοιού της γης με την μορφή θερμότητας όταν η θερμοκρασία τους υπερβαίνει τους 25ο C. Οι θερμοκρασίες των γεωθερμικών στρωμάτων μπορεί να διαφέρει από 25- >350ο C.
Τα γεωθερμικά πεδία μπορούν να καταταγούν ως :
Α) Χαμηλής θερμοκρασίας ή ενθαλπίας από 25-80ο C για θέρμανση χώρων, αγροτικές εφαρμογές όπως θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες κλπ.
Β) Μέσης θερμοκρασίας ή μ. ενθαλπίας από 80-150ο C για θέρμανση για βιομηχανικές χρήσεις καθώς και αγροτικές όπως και για την παραγωγή ηλεκτρισμού χαμηλής ισχύος.
Γ) Υψηλής θερμοκρασίας ή υψ. ενθαλπίας, με θερμοκρασίες άνω των 150 ο C και έως >350 ο C, για βιομηχανικούς και ηλεκτροπαραγωγικούς σκοπούς.
Η πρώτη εφαρμογή με χρήση γεωθερμικής ενέργειας έγινε στο Lardarello (Λαρνταρέλο) της Ιταλίας που χρησιμοποιήθηκε για βιομηχανικούς σκοπούς και για θέρμανση κατοικιών το 1904. Τα μεγαλύτερα γεωθερμικά πεδία και με την μεγαλύτερη εκμετάλλευση υπάρχουν στην Ισλανδία.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην βιομηχανική παραγωγή όπως η βιομηχανία χάρτου (εφαρμόζεται στην Ν. Ζηλανδία).
Η γεωθερμική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην βιομηχανία όπως και στην γεωργία(θερμοκήπια, κλπ.) ή στην κτηνοτροφία αλλά και ακόμα και για τουριστικές επενδύσεις σε spa.
Στην γεωθερμία δόθηκε έμφαση στην Γαλλία στην περιοχή του Παρισιού(περιοχή χαμηλής ενθαλπίας) κατά την δεκαετία του ’70. Το πρόβλημα παρουσιάστηκε στην παροχή μετά, του θερμού νερού και στην περιεκτικότητα σε αλάτι(λόγω μεγάλου βάθους τα νερά πολλές φορές είναι πολύ σκληρά και περιέχουν πολλά ιχνοστοιχεία). Η όλη δυσκολία ξεπεράστηκε με την διάνοιξη δεύτερης γεώτρησης παροχής του νερού μετά την χρήση του. Όταν η δεύτερη γεώτρηση είναι του ιδίου βάθους και στον ίδιο υδροφόρο ορίζοντα δεν έχουμε επιπτώσεις στον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής.
Αποτέλεσμα η θέρμανση 200.000 κατοίκων στα περίχωρα του Παρισιού.
Η γεωθερμική ενέργεια εκτός από κατοικίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε περιοχές με έντονα τα προβλήματα υδροδότησης ή και για αρδευτικούς σκοπούς δίνοντας ενέργεια(θερμότητα) στους αφαλατοτήρες και φυσικά κατεβάζοντας το υψηλό κόστος που απαιτείται σε ενέργεια, είτε ηλεκτρική είτε από πετρέλαιο για την παραγωγή νερού από την θάλασσα. Το νερό από τους αφαλατοτήρες είναι σχεδόν αποσταγμένο νερό.
Τα νερά των γεωθερμικών πεδίων είναι πλούσια όπως είπαμε σε άλατα που είναι ενώσεις ιχνοστοιχείων, όπως καλίου, μαγνησίου σε μορφή θειικού καλίου και μαγνησίου που από τα ιζήματα μπορούμε να τα παράγουμε χωρίς υψηλό κόστος, αφού αποτελούν, όπως λέμε και το πρόβλημα στις σωληνώσεις από τις επικαθίσεις. Στην Ελλάδα πολλές περιοχές, όπως στη Νίσυρο, στη Μήλο υπάρχουν γεωθερμικά πεδία υψηλής ενθαλπίας(άνω των 350-400ο c στα 1.000 μέτρα βάθος), που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή και για την αφαλάτωση του νερού. Μια προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν αυτά τα πεδία έγινε αλλά στο τέλος λόγω της δυσοσμίας που ανέδυαν, σταμάτησαν. Λόγω μεγάλου βάθους, υπήρχε ποσότητα υδρόθειου, λόγω αναερόβιων συνθηκών.
Στην περιοχή του δέλτα του Νέστου, στην Λίμνη Βιστονίδα (Πόρτο Λάγος), Νέο Εράσμιο Ξάνθης, Χρυσούπολη, υπάρχει γεωθερμικό πεδίο , τα νερά είναι καλής ποιότητας, μέχρι και 70ο -80 ο και μπορεί να χρησιμοποιηθούν για θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες, ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, όπως και βιομηχανίες.
Στην περιοχή του Έβρου γεωθερμικό πεδίο υπάρχει στο Δέλτα του Έβρου και επεκτείνεται έως την περιοχή της Τραιανούπολης, το αεροδρόμιο Αλεξ/πόλης, την περιοχή της Δαδιάς. Είναι χαμηλής ενθαλπίας 50-70ο κατάλληλο για θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος καθώς και για ξενοδοχειακές μονάδες που θα έχουνε λιγότερο κόστος και φυσικά καινούργιων επενδύσεων για τα ιαματικά λουτρά Τραιανούπολης και την αξιοποίηση του δάσους της Δαδιάς. Επίσης στην βιομηχανία κατεβάζοντας το κόστος θέρμανσης ή όπου απαιτείται θερμότητα. Επίσης με μικρό κόστος μπορεί να παραχθεί θερμοηλεκτρική ενέργεια όπότε μπορεί να έχουμε διπλό όφελος από την συνδυασμένη εκμετάλλευση της γεωθερμίας.
Η Σαμοθράκη, σε όλο το νησί υπάρχει γεωθερμικό πεδίο και προσφέρεται για όλες τις χρήσεις, όπως αξιοποίηση των ιαματικών λουτρών του νησιού με ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις και θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες, βέβαια για αφαλάτωση δεν μιλάμε μιας και μαζί με την Θάσο είναι από τα πλουσιότερα σε νερό νησιά.
Επίσης στη Νότια περιοχή της Χίου(όπου παράγεται και η μαστίχα) υπάρχει πεδίο γεωθερμικό που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για αφαλάτωση του νερού και συλλογή σε υδροταμιευτήρες λύνοντας το πρόβλημα λειψυδρίας που αντιμετωπίζει το νησί με χαμηλό κόστος παραγωγής νερού.
Η περιοχή της Χαλκιδικής και της Θεσσαλονίκης υπάρχουν γεωθερμικά πεδία μέσης και χαμηλής ενθαλπίας, όπως και στην Νιγρίτα Σερρών όπου ήδη λειτουργούν θερμοκήπια με γεωθερμική ενέργεια.
Βέβαια όπως είπαμε η γεωθερμία έχει και τα προβλήματα της. Η διοχέτευση του νερού μπορεί να επηρεάσει τον υδροφόρο ορίζοντα καθώς η περιεκτικότητα σε άλατα και οι υψηλές θερμοκρασίες είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Στις περισσότερες περιπτώσεις ανοίγεται μια άλλη γεώτρηση ίδιου βάθους όπου διοχετεύεται το νερό. Οι γεωτρήσεις πρέπει να είναι καλά μονωμένες για την αποφυγή διαρροών που μπορεί να ρυπάνουν τα υπόγεια νερά. Αν η γεώτρηση είναι καλά μονωμένη η ρύπανση μπορεί να υπάρξει μόνο κατά την κατασκευή και πριν την στεγανοποίηση και είναι παροδική και μικρής έκτασης. Σε πολλές περιπτώσεις και με καταστροφικά αποτελέσματα έχει η διοχέτευση του νερού σε ποτάμια, χείμαρρους και λίμνες.
Ένα άλλο πρόβλημα και ιδίως σε αυτές μέσης και υψηλής ενθαλπίας είναι η ύπαρξη πολλές φορές υδρόθειου ενός τοξικού και επικίνδυνου αερίου που δημιουργείται σε αναερόβιες συνθήκες και δίνει την αποκρουστική οσμή του κλούβιου αυγού και του σάπιου. Η περιεκτικότητα σε υδρόθειο (H2S) μπορεί να μειωθεί έως και σε 1ppb (1μg), με διάφορες τεχνικές.
Η ύπαρξη διοξειδίου του άνθρακα, ενός αερίου που είναι από τα αέρια του θερμοκηπίου, μπορεί να καταπολεμηθεί με την διοχέτευση του σε θερμοκήποια μια και τα φυτά το χρησιμοποιούν κατά την φωτοσύνθεση τους παράγοντας οξυγόνο.
*Ο κ. Παναγιώτης Μάνδαλος είναι Βιολόγος, Υποψήφιος Διδάκτορας του Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος στο Τμήμα Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και εργάζεται στο Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, (Π.Ε.Δ.Υ Α.Μ.Θ.).e-mail: panosmandalos@yahoo.gr