Η Ορεστιάδα και το thraki Νεα στο ένθετο reportaz του Έθνους της Κυριακής.

Οι κάτοικοι της βορειότερης πόλης της Ελλάδας έχουν έντονο το βίωμα της προσφυγιάς, αφού τα σπίτια των παππούδων τους βρίσκονται λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά, στην απέναντι όχθη του ποταμού. Σήμερα επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματα της γεωγραφικής τους θέσης.

Προάστιο της Αδριανούπολης, στη δυτική πλευρά του ποταμού Εβρου, η παλιά Ορστιάδα δόθηκε στην Τουρκία με τη Συνθήκη της Λωζάννης, αντί για τις υπέρογκες επανορθώσεις που απαιτούσε η γειτονική χώρα για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Στη συνδιάσκεψη της ελβετικής πόλης, οι Αγγλοι, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί υπέκυπταν στις απαιτήσεις του Τούρκου Ισμέτ πασά, βουλευτή Αδριανούπολης, που ζητούσε από την Ελλάδα 4 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα, τον μισό ελληνικό πολεμικό και εμπορικό στόλο, την απομάκρυνση του Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη και δημοψήφισμα για τη Δυτική Θράκη.

Μετά την έντονη αντίδραση του Ελευθερίου Βενιζέλου, έγινε αποδεκτή η γαλλική συμβιβαστική πρόταση της παραχώρησης του Κάραγατς. Τρία χρόνια μετά την κατάληψη της Ανατολικής Θράκης από τον Ελληνικό Στρατό (1920) και τη μετονομασία του Κάραγατς σε Ορεστιάδα, οι κάτοικοι υποχρεώνονταν να εγκαταλείψουν την πόλη και να χτίσουν μια καινούργια, τη Νέα Ορεστιάδα, λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, στην περιοχή Κουμ Τσιφλίκ (Αμμώδες Τσιφλίκι). Μαζί με το Κάραγατς, δόθηκαν στην Τουρκία τα γειτονικά χωριά Ντεμερντές (ή Σιδηρόπετρα) και Μπόσνα. Οι κάτοικοι της τελευταίας δημιούργησαν τη Νέα Βύσσα.Πινακίδα. Στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό της Νέας Ορεστιάδας.

Πινακίδα. Στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό της Νέας Ορεστιάδας.

Ο νόστος του γυρισμού

Επί πέντε δεκαετίες μετά, τα ελληνικά τρένα περνούσαν από το τουρκικό έδαφος για να μεταφέρουν τους επιβάτες από Νέα Ορεστιάδα προς Ορμένιο και Δίκαια, και αντίστοιχα τα τουρκικά τρένα της γραμμής Κωνσταντινούπολη – Αδριανούπολη περνούσαν από το ελληνικό έδαφος. Αυτό σταμάτησε μόλις στα μέσα της δεκαετίας του 1970, με την κατασκευή νέων γραμμών, μετά τα γεγονότα στην Κύπρο.

Στους πρώτους κατοίκους της Νέας Ορεστιάδας, εκτός από τους πρόσφυγες του Κάραγατς, περιλαμβάνονταν και αρκετοί Αδριανουπολίτες, που είχαν μεταφερθεί εκεί το 1922. Στο 7ο Παγκόσμιο Συνέδριο Θρακών, που έγινε το 2006 στο Διδυμότειχο, εγκρίθηκε ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο η Νέα Ορεστιάδα είναι η διάδοχος πόλη και κληρονόμος του πολιτισμού και της ιστορίας, της ίδιας της Αδριανούπολης και όχι του Κάραγατς, που αποτελεί προάστιό της.

Πλατεία. Αποψη της κεντρικής πλατείας της πόλης.

Πλατεία. Αποψη της κεντρικής πλατείας της πόλης.

«Η αρχαία ονομασία Ορεστιάς αφορούσε την Αδριανούπολη. Με την απελευθέρωση του 1920, οι προύχοντες αποφάσισαν να δώσουν το όνομα αυτό μόνο στο Κάραγατς, για να μην αλλάξουν το παγιωμένο επί αιώνες της μητέρας πόλης, που ίσχυε από τον 1ο μ.Χ. αιώνα, επί αυτοκράτορα Αδριανού», επισημαίνει ο Χρήστος Κούκλατζης, πρόεδρος του Συλλόγου Απογόνων Καραγατσιανών και Αδριανουπολιτών «Η Νέα Ορεστιάδα», που προσπαθεί να διασώσει, να αναζωογονήσει και να μεταδώσει την πολιτισμική ταυτότητα στους κατοίκους της σημερινής, σύγχρονης πόλης.

Στο αμέσως προσεχές διάστημα ολοκληρώνονται οι προσπάθειες μεταφοράς της ιστορικής βιβλιοθήκης του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανούπολης, που ιδρύθηκε το 1872 και οι 5.000 τόμοι της βρίσκονται σήμερα στη Θεσσαλονίκη.

Τη δική του, παράλληλη προσπάθεια διάσωσης της ιστορικής μνήμης καταβάλλει το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νέας Ορεστιάδας, μέσα από ιστορικά κειμήλια που φυλάσσει στις σύγχρονες εγκαταστάσεις του. Μεταξύ αυτών, τα ιερά άμφια και ο χρυσοποίκιλτος σταυρός του Αγίου Κυρίλλου, που διετέλεσε πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, και στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 μαρτύρησε στην Αδριανούπολη, από όπου καταγόταν. «Τον απαγχόνισαν οι Τούρκοι και έπειτα από τρεις μέρες πέταξαν το σκήνωμά του στον ποταμό Εβρο. Νοτιότερα, στο Πύθιο, πιάστηκε σε κάτι κλαδιά, όπου το βρήκε ένας χωρικός και το ενταφίασε», αναφέρει ο πρόεδρος του Μουσείου, Πασχάλης Μαυρίδης. Εκεί φυλάσσονται επίσης ένα χειρόγραφο βιβλίο του 1650 με βυζαντινές μουσικές, ευαγγέλια με ελληνικούς χαρακτήρες γραμμένους στην τουρκική γλώσσα, δημόσια έγγραφα της Αδριανούπολης κ.ά.

 

Δεξιοτεχνία. Ο Σ. Λυμπερνάκης ζυμώνει πίτσα «Αλάσκας». 4.

Δεξιοτεχνία. Ο Σ. Λαμπερνάκης ζυμώνει πίτσα «Αλάσκας». 4.

Ομάδα βόλεϊΤο καμάρι της πόλης

Νοσταλγία. Το κτίριο του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού, που άλλοτε έσφυζε από κίνηση.

Νοσταλγία. Το κτίριο του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού, που άλλοτε έσφυζε από κίνηση.

Το άθλημα που ανέδειξε την πόλη είναι το βόλεϊ. Το πρώτο φιλέ στήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’70. «Ταιριάζει με τον σωματότυπο των παιδιών εδώ, που είναι ψιλόλιγνα, και έτσι δημιουργήθηκε μια τοπική παράδοση», αναφέρει ο Στέλιος Κεμανετζής, αρχηγός της ομάδας της πόλης, που έχει ζήσει τη «χρυσή» δεκαετία του ’90, με δύο τελικούς πρωταθλήματος και έναν ευρωπαϊκό. Πλέον η ομάδα αγωνίζεται στην Α2, αλλά αυτό οφείλεται στο ότι δεν μπορεί να κρατήσει τους σπουδαίους αθλητές που αναδεικνύει.

Η Νέα Ορεστιάδα είναι μια σύγχρονη πόλη με τα προβλήματα της ελληνικής υπαίθρου, αλλά και τους δικούς της, ξεχωριστούς ανθρώπους. Εμβληματική μορφή της πόλης είναι ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ακης Τσονίδης, που πριν από δύο δεκαετίες αποφάσισε να εγκαταλείψει το Εθνικό Θέατρο και να επιστρέψει στην ιδιαίτερη πατρίδα του για να δημιουργήσει εκεί έναν πυρήνα πολιτισμού. Το Θεατρικό Εργαστήρι Νέας Ορεστιάδας «Διόνυσος», που είναι ο καρπός αυτής της προσπάθειας, έχει καταφέρει να «εκπαιδεύσει» θεατρικά τους κατοίκους της ακριτικής πόλης, ενώ το Πανελλήνιο Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου που διοργανώνει κάθε καλοκαίρι έχει αναδειχτεί σε πολιτιστικό θεσμό πανελλαδικής εμβέλειας.

Η νέα, υπερσύγχρονη, στέγη του «Διόνυσου», που αποπερατώθηκε το 2011 χάρη στη γενναία χορηγία του Ορεστιαδίτη φαρμακοβιομήχανου Δημήτρη Πεντιφράγκα, αποτελεί αρχιτεκτονικό στολίδι και κοιτίδα πολιτισμού υπερτοπικής εμβέλειας. «Είναι δύσκολο να ασχολείσαι με τον πολιτισμό στην περιφέρεια, αλλά τελικά αξίζει να προσπαθείς. Οταν ξεκινήσαμε, παίζαμε μπροστά σε 7 – 8 άτομα, συγγενείς και φίλους, ενώ τώρα το θέατρο είναι γεμάτο, με 600 θεατές» λέει ο κ. Τσονίδης.Ταξίδι. Γραμμές τρένου έξω από την πόλη της Νέας Ορεστιάδας

Ταξίδι. Γραμμές τρένου έξω από την πόλη της Νέας Ορεστιάδας

Ανήσυχο και δημιουργικό μυαλό στον δικό του τομέα, ο ιδιοκτήτης εταιρείας ειδικών κατασκευών και μηχανημάτων Βασίλης Πεντιφράγκας, πειραματίζεται πάντα με δικές του ευρεσιτεχνίες και δεν φανταζόταν όταν ξεκίνησε πως θα ερχόταν η στιγμή να τιμηθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια. Ενα μηχάνημα παραγωγής βιομάζας

και ζωοτροφών από υπολείμματα καλλιεργειών, ένα νέο είδος πριονοκορδέλας για καυσόξυλα, ένα ρομποτικό μηχάνημα που συσκευάζει σακιά και τα στοιβάζει σε παλέτες και πολλές άλλες κατασκευές αποτελούν δικές του κατοχυρωμένες ευρεσιτεχνίες. «Εχει υπάρξει ενδιαφέρον και από την Κίνα, αλλά δεν έχω την υποστήριξη που χρειάζεται για να διαχειριστώ αυτήν τη ζήτηση», αναφέρει.

Μνήμη. Η προτομή του «αδίκως εκτελεσθέντος» Γεώργιου Σταθάτου.

Μνήμη. Η προτομή του «αδίκως εκτελεσθέντος» Γεώργιου Σταθάτου.

Ο Γιάννης Τομαδάκης  άφησε το 1999 την Αθήνα για να σπουδάσει δασολογία στην Ορεστιάδα και έγινε μόνιμος κάτοικος όταν γνώρισε την πόλη, τους ανθρώπους της και τη γυναίκα του. Δημοσιογράφος σήμερα, είναι ένας από τους πρώτους bloggers της περιοχής και καταγράφει καθημερινά την ειδησεογραφία της Θράκης στο www.thrakinea.gr. «Πιστεύω στην Ορεστιάδα της αγροτικής παραγωγής και στο κρυφό ταλέντο των ανθρώπων της», μας λέει, προσθέτοντας ότι η πόλη δεν έχει αξιοποιήσει τη γεωγραφική της θέση, σε απόσταση αναπνοής από το τριεθνές Ελλάδας – Τουρκίας – Βουλγαρίας και κοντά στην Κωνσταντινούπολη.

 

 

 

 

 

 

Κειμήλιο. Ιστορικό χειρόγραφο βυζαντινής μουσικής του 1650, φερμένο από την Αδριανούπολη, εκτίθεται στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νέας Ορεστιάδας.

Κειμήλιο. Ιστορικό χειρόγραφο βυζαντινής μουσικής του 1650, φερμένο από την Αδριανούπολη, εκτίθεται στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Νέας Ορεστιάδας.
Στο ίδιο πνεύμα και η κριτική του επιχειρηματικού κόσμου της περιοχής. «Εγώ στέλνω το εμπόρευμά μου στο Βουκουρέστι μέσα σε έξι ώρες. Κι όμως η πολιτεία δεν έχει φροντίσει να στηρίξει τις εξωστρεφείς επιχειρήσεις του τόπου», σημειώνει η Χρυσή Εμμανουηλίδου, πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχάνων και Βιοτεχνών Εβρου και ιδιοκτήτρια της εταιρείας αγροτικών και βιομηχανικών κατασκευών ΕΒΑΚ. Η ίδια βρίσκει ενδιαφέρουσα την ιδέα δημιουργίας ειδικής οικονομικής ζώνης στη Θράκη, με την προϋπόθεση ότι τα κίνητρα θα ισχύσουν και για τις υπάρχουσες επιχειρήσεις, κι όχι μόνο για νέες επενδύσεις.

Ο Σταύρος Λαμπερνάκης, έχει ήδη μεταναστεύσει δύο φορές στη μακρινή Αλάσκα, και ισάριθμες φορές επέστρεψε στην πατρίδα του. Σήμερα, σκέφτεται να το κάνει τρίτη φορά. Θέλησε να μεταφέρει εδώ την ιδιαίτερη γεύση της αμερικανικής πίτσας, έτσι όπως την έμαθε στη Γουασίλα της Αλάσκα, ιδρύοντας αλυσίδα στον Εβρο. Ανοιξε σταδιακά τρεις πιτσαρίες, σήμερα όμως λειτουργεί μόνο η μία. «Ηρθε η κρίση, όλοι είναι μαζεμένοι, και δεν πάμε καλά. Βλέπω να ξαναφεύγω», λέει.

Στοιχεία
Η Ορεστιάδα σε αριθμούς

1920 Με τη Συνθήκη των Σεβρών, η Αδριανούπολη και το προάστιό της, Κάραγατς, μαζί με το μεγαλύτερο τμήμα της Ανατολικής Θράκης, παραχωρείται στην Ελλάδα. Τότε είναι που το Κάραγατς μετονομά-ζεται σε Ορεστιάδα.

Επιχειρείν. Η πρόεδρος των βιομηχάνων Β. Εβρου, Χρυσή Εμμανουηλίδου, θεωρεί πως δεν έχει αξιοποιηθεί η γεωγραφική θέση της περιοχής.

Επιχειρείν. Η πρόεδρος των βιομηχάνων Β. Εβρου, Χρυσή Εμμανουηλίδου, θεωρεί πως δεν έχει αξιοποιηθεί η γεωγραφική θέση της περιοχής.

1922 Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η περιοχή εκκενώνεται σταδιακά από τον ελληνικό πληθυσμό. Αρκετοί κάτοικοι της Αδριανούπολης εγκαθίστανται στην Ορεστιάδα (Κάραγατς), στη δυτική όχθη του Εβρου ευχόμενοι κάποτε να επανέλθουν.

1923 Ιούλιος – Σεπτέμβριος: Οι Ελληνες εγκαταλείπουν την Ορεστιάδα, που με τη Συνθήκη της Λωζάννης έχει παραχωρηθεί στην Τουρκία, αντί των υπέρογκων (οικονομικών και άλλων) τουρκικών απαιτήσεων για τις επανορθώσεις της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Παιδεία. Το έμβλημα του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως. Η ιστορική της βιβλιοθήκη, που αριθμεί 5.000 τόμους, θα μεταφερθεί σύντομα στην Ορεστιάδα.

Παιδεία. Το έμβλημα του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως. Η ιστορική της βιβλιοθήκη, που αριθμεί 5.000 τόμους, θα μεταφερθεί σύντομα στην Ορεστιάδα.

1923 19 Αυγούστου: Γίνονται τα εγκαίνια της Νέας Ορεστιάδας, σε απόσταση δεκαπέντε χιλιομέτρων νοτιοδυτικά της παλιάς.

3.246 κατοίκους αριθμούσε η πόλη στην απογραφή που πραγματοποιήθηκε το 1928.

37.530 κατοίκους αριθμεί σήμερα, ο νέος, καλλικρατικός Δήμος Ορεστιάδας, που προέκυψε από τη συνένωση 4 δήμων (Ορεστιάδας, Βύσσας, Τριγώνου και Κυπρίνου).

ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ
vignat@pegasus.gr

ΦΩTOΓΡAΦIEΣ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΣΒΑΝΤΗΣ
antonis.pasvantis@gmail.com