Του Νίκου Παπανικολόπουλου*

Κυριακή 17 Αυγούστου 2014 – Παγκόσμια Ημέρα Φάρων
Ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης είναι ο μοναδικός στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης (ο επόμενος στην ελληνική ακτογραμμή από την εσχατιά των συνόρων, βρίσκεται στο Θερμαϊκό – ο Φάρος Καραμπουρνού ή Μεγάλου Εμβόλου 1864). Δεσπόζει στο παλαιό και το νέο λογότυπο του οικείου Δήμου. Είναι το «σήμα κατατεθέν» της πόλης, ένα από τα αξιοθέατά της. Είναι η ίδια η ιστορία της, η πολιτιστική της κληρονομιά.
Αυτό ακριβώς επιβεβαίωσε πριν ένα χρόνο, η 135097/12585/1616/26-8-2013 Απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (ΦΕΚ 322/12-9-2013) χαρακτηρίζοντας το Φάρο της Αλεξανδρούπολης, όπως κατά καιρούς έχει κάνει και για άλλους 45 Πέτρινους Φάρους της πατρίδας μας, μνημείο πολιτιστικής κληρονομίας.
Το σκεπτικό της Απόφασης αναφέρει : «… αποτελεί αξιόλογη αρχιτεκτονική κατασκευή και ιδιαίτερο δείγμα μιας ειδικής κατηγορίας κτιρίων (φάρων), έχει συμβάλει στην ανάπτυξη και στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στην περιοχή, είναι συνδεδεμένος με τη ναυτική παράδοση της Ελλάδος και αποτελεί σημείο αναφοράς για τους ναυτικούς αλλά και τους κατοίκους στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης… »
Το 1988 τα Ελληνικά Ταχυδρομεία, στη σειρά γραμματοσήμων με τίτλο «Πρωτεύουσες Νομών» για την Αλεξανδρούπολη, κυκλοφόρησαν γραμματόσημο με το Φάρο και τον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου.
Την 1η Ιουλίου 1994, ο Σύλλογος «Αρχαιοφίλων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ν. Έβρου» (από το 2013 Ιστορικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης), στα πλαίσια του εορτασμού της ‘’Ναυτικής Εβδομάδας 1994’’ (τελευταίος εορτασμός Ναυτικής Εβδομάδας έγινε το καλοκαίρι του 2008), εντοίχισε μαρμάρινη πλάκα, στην είσοδό του Φάρου, με σύντομο ιστορικό.

***
Η δημιουργία, γύρω στα 1850, ενός λιμενίσκου στον ίδιο χώρο που είναι το σημερινό λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, η επιλογή το 1870 του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολης), εκ μέρους των «Ανατολικών Σιδηροδρόμων», ως τερματικού σταθμού του Αιγαίου και η λειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής Δεδέαγατς – Αδριανούπολης το 1872, προϊδέαζαν και την ανάπτυξη ενός λιμανιού. Έτσι, για την κάλυψη της αυξημένης πλέον ναυτιλιακής κίνησης της περιοχής ήταν επιτακτική η ανάγκη εγκατάστασης ενός φάρου.
Την κατασκευή ανέλαβε Γαλλική εταιρία Φάρων και Φανών της Μεσογείου μετά από σύμβαση με το τότε Οθωμανικό κράτος. Δεν είναι γνωστός ο χρόνος που χρειάστηκε για να κτιστεί ο κυλινδρικός πύργος με τη φαρδιά βάση, την αρμολογημένη πέτρα και το φάρο στην κορυφή. Εγκαινιάσθηκε όμως την 1η Ιουνίου του 1880 οπότε και άρχισε να λειτουργεί με ασετιλίνη.
Για να φτάσει κανείς στην κορυφή του, ανεβαίνει τα 98 σκαλοπάτια του με τα έξι μεγάλα πλατύσκαλα. Δίπλα από κάθε πλατύσκαλο υπάρχει στενόμακρο παραθυράκι, προς τη νότια μεριά του, για να φωτίζεται το εσωτερικό του.
Έχει ύψος 18 μέτρα από το έδαφος και 27 μέτρα (εστιακό ύψος) από τη μέση στάθμη της θάλασσας.
***
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου παρέμεινε σβηστός. Επαναλειτούργησε το 1946, μετά από επισκευές στο κτίριο και την αντικατάσταση της ασετιλίνης με πετρέλαιο. Μέχρι τότε, για την αναλαμπή χρησιμοποιούνταν κατάλληλος ωρολογιακός μηχανισμός με αντίβαρα και τροχαλίες ο οποίος ανά τακτά διαστήματα κουρδίζονταν από τον Φαροφύλακα.
Το 1974, ηλεκτροδοτήθηκε αλλά για μεγάλο χρονικό διάστημα διέθετε και εφεδρικές φιάλες ασετιλίνης καθώς λειτουργούσε επιτηρούμενος (δηλαδή με φαροφύλακα). Το χαρακτηριστικό του ήταν μια (1) λευκή αναλαμπή κάθε 30 δευτερόλεπτα και η φωτοβολία του 17 ναυτικά μίλια.
Το 1980, ο ηλεκτρολογικός εξοπλισμός του αντικαταστάθηκε με νέας τεχνολογίας και τη δεκαετία του’90 από επιτηρούμενος έγινε μη επιτηρούμενος (δηλαδή χωρίς φαροφύλακα) με νέο χαρακτηριστικό τρεις (3) λευκές αναλαμπές κάθε 15 δευτερόλεπτα (0,38 + 2,12 + 0,38 + 2,12 +0,38 + 9,62 =15δ ) και φωτοβολία 24 ναυτικά μίλια, δηλαδή με ιδανικές καιρικές συνθήκες είναι ορατός σε απόσταση 24 ναυτικών μιλίων (44 χλμ περίπου).

***
Κάποτε, το Φάρο της Αλεξανδρούπολης, μπορεί να τον θαλασσόδερναν τα κύματα του Θρακικού.
Σήμερα όμως, ευρισκόμενος στο κέντρο μιας πλατείας που φέρει και το όνομά του, είναι κάτι το διαφορετικό, είναι μια πινελιά στον πολύχρωμο καμβά της φιλόξενης πρωτεύουσας του Έβρου.
Είναι αυτός που, ιδιαίτερα τις νύχτες του καλοκαιριού, φωτίζει περισσότερο μια θάλασσα…. από κόσμο, παρά την ίδια τη θάλασσα.

* Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Διεύθυνσης Εθιμοτυπίας και Δημοσίων Σχέσεων του Πολεμικού Ναυτικού, την Κυριακή 17 Αυγούστου 2014 από 10:00 έως 22:00, δώδεκα Φάροι, μεταξύ των οποίων και ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης, θα είναι επισκέψιμοι στο κοινό. http://www.hellenicnavy.gr