«Εις εκτέλεσιν της υπ’ αριθμ. 34 και από 17 τρέχοντος εγγράφου διαταγής υμών, λαμβάνω την τιμήν να σας αναφέρω ότι άμα τη αποβιβάσει μου εν τη Νήσω Σαμοθράκη προέβην αμέσως εις την κατάσχεσιν του εν τη παραλία Λιμεναρχείου, υψώσας επ’ αυτού με τας κεκανονισμένας τιμάς την ελληνικήν Σημαίαν……Είτα δε παραλαβών το υπόλοιπον του αγήματος, μετέβην και κατέλαβον την κυρίως πόλιν της Σαμοθράκης, κατοικουμένην εκ τεσσάρων χιλιάδων περίπου κατοίκων, απάντων Ελλήνων, πλην δύο οικογενειών οθωμανών…. Μετέβην είτα εις την εκκλησίαν όπου ετελέσθη δοξολογία παρά των κατοίκων…..».
Αυτά, μεταξύ άλλων, ανέφερε ο σημαιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού Κ. Παναγιώτου, στο έγγραφο που συνέταξε την ημέρα απελευθέρωσης της Σαμοθράκης, η οποία συνέπιπτε με την περίοδο απελευθέρωσης της Ηπείρου, της Μακεδονίας και των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου. Μάλιστα η επιχείρηση απελευθέρωσης μέσα σε 60 ημέρες των νησιών Ίμβρος, Θάσος και Άγιος Ευστράτιος, Σαμοθράκη, Ψαρά, Τένεδος, Λέσβος, Χίος, Οινούσσες, Ικαρία, Σάμος και της χερσονήσου του Αγίου Όρους, αποτελεί εποποιία.

Από το 1821 έως το 1912
Με αφορμή το ιστορικό γεγονός συμπλήρωσης 100 ετών από την απελευθέρωση της Σαμοθράκης από τον ελληνικό στόλο, με επικεφαλής του οποίου ήταν ο «Γ. Αβέρωφ», το πνευματικό κέντρο του Δήμου Σαμοθράκης «Νικόλαος Φαρδύς», διοργάνωσε ημερίδα με θέμα: « Το ιστορικό πλαίσιο από την επανάσταση 19 Απριλίου 1821 έως την απελευθέρωση 19 Οκτωβρίου 1912». Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου στη Χώρα και την παρακολούθησε πολυπληθές ακροατήριο, τόσο Σαμοθρακιτών, όσο και επισκεπτών του νησιού.

Η αρχή
Την ημερίδα άνοιξε η πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Α. Μαλέζου, το χαιρετισμό του Μητροπολίτη Ανθίμου μετέφερε ο Αρχιερατικός Επίτροπος π. Ματθαίος, ενώ μίλησαν επίσης ο Δήμαρχος Σαμοθράκης Γ. Χανός, η αντιπεριφερειάρχης Έβρου Γ. Νικολάου και ο διοικητής της στρατιωτικής δύναμης Σαμοθράκης Δ. Μάνος.

Οι συνιστώσες της απελευθέρωσης
Στην πρώτη συνεδρία, την οποία συντόνισε ο Στράτος Δορδανάς, μίλησε ο Θ. Μαλκίδης για τις «διεθνείς και εσωτερικές συνιστώσες της απελευθέρωσης της Σαμοθράκης», αναδεικνύοντας το περιβάλλον που διαμορφώθηκε τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, που οδήγησε στην απελευθέρωση της Σαμοθράκης και των άλλων νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου.

Γη προγονική
Στη συνέχεια ο Θ. Αγγελώνιας με την εισήγησή του «Σαμοθράκης απελευθέρωση: Γη προγονική», με μία πρωτότυπη προσέγγιση κατέγραψε την νεώτερη ιστορία της Σαμοθράκης και την απελευθέρωση, μέσα από τις αφηγήσεις των προγόνων του. Τέλος ο Κ. Κυλίμος αναφέρθηκε στην « μετακίνηση των πληθυσμών εντός της νήσου Σαμοθράκης την περίοδο της απελευθέρωσης», δίνοντας δημογραφικά στοιχεία για τη χρονική αυτή φάση. Η πρώτη συνεδρία έκλεισε με συζήτηση, τοποθετήσεις και ερωτήσεις, με μεγάλη συμμετοχή του ακροατηρίου.
Η δεύτερη συνεδρία της ημερίδας με συντονιστή το Θ. Μαλκίδη, ξεκίνησε με την εισήγηση του Δ. Αναστασιάδη «Το ¨Ψαλτών εγκόλπιον¨ του Νικολάου Φαρδύ: Σκέψεις για το έργο του», εισήγηση που περιέγραψε την προετοιμασία των Σαμοθρακιτών για την απελευθέρωση, μέσα από το έργο του πλέον γνωστού τέκνου της.

Ο ελληνικός στόλος
Στη συνέχεια ο Σ. Δορδανάς πραγματοποίησε την εισήγηση «Ο ελληνικός στόλος και οι επιχειρήσεις κατάληψης των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου», περιγράφοντας την πολεμική και ιδιαίτερα ναυτική συνιστώσα απελευθέρωσης της νησιωτικής Ελλάδας, ενώ ο τελευταίος εισηγητής Π. Αλεπάκος μίλησε για τη « Σαμοθράκη στην τελευταία περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας μέσα από τις γραπτές πηγές της εποχής», καταγράφοντας τα στοιχεία των ξένων κυρίως περιηγητών της εποχής για τη Σαμοθράκη, μεταξύ των οποίων και των πλατσικολόγων του πλούτου του νησιού.
enikos.gr