Εκδόθηκε από την «Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών» το βιβλίο του Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη, Κοσμήτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών και Διευθυντή του «Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΔΠΘ με τίτλο Το ελληνορθόδοξο ήθος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (Θεσσαλονίκη 2023, εκδ. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών – Εθνική Βιβλιοθήκη, αρ. 72). Στη μελέτη αυτή υποστηρίζεται ότι στα σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ήταν το ελληνορθόδοξο ήθος των πρωταγωνιστών της που σε μεγάλο βαθμό καθόρισε τόσο την έναρξη, όσο και την εξέλιξή της. Ήθος που είχε διαμορφωθεί μέσα στα πλαίσια της παράδοσης του ελληνικού λαού, φορείς και εκφραστές της οποίας ήταν οι αγωνιστές και οι ήρωες του 1821, που είχε σφυρηλατηθεί μέσα στις παραδοσιακές κοινότητες και στο ορθόδοξο ενοριακό σύστημα, που είχε φωτιστεί στα εκπαιδευτήρια της εποχής – για όσους είχαν μετοχή στην παιδεία. Στην ελληνορθόδοξη παράδοση της Ρωμηοσύνης στηρίχθηκε η Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Στην παράδοση που διαμορφώθηκε μέσα στην εκκλησιαστική ζωή και λατρεία, η οποία αφομοίωσε και μετασχημάτισε τα εξ Εσπερίας κηρύγματα για ελευθερία, δικαιοσύνη και ανεξαρτησία, και τα ενσωμάτωσε στο όραμα ελευθερίας του Γένους. Κι αν δεν την εντάξουμε στο πλαίσιο αυτό και δεν την δούμε στα όρια αυτής της παράδοσης, δεν μπορούμε ούτε σωστά να την ερμηνεύσουμε, ούτε και να προσλάβουμε τα μηνύματά της.

Και τούτο επειδή κι αν προσπαθούμε να κατανοήσουμε μια ιστορική περίοδο εκ των υστέρων, δεν μπορούμε να αντιληφθούμε την πραγματική της υπόσταση αν δεν εντρυφήσουμε στο ήθος της εποχής και των ανθρώπων της. Γιατί το ήθος αποτελεί στην ουσία τον καμβά επί του οποίου μπορούν να ιστορηθούν ιστορικές συγκυρίες και προσωπικότητες, και επειδή το ήθος προσδιορίζει πάντοτε τους πρωταγωνιστές των γεγονότων, οι οποίοι με την δράση τους σε μέγιστο βαθμό καθορίζουν τα εκάστοτε ιστορικά γεγονότα.

Όπως γράφει στον πρόλογό του ο Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Δρ Βασίλειος Πάππας, «το ήθος αποτελεί στην ουσία τον καμβά επί του οποίου μπορούν να ιστορηθούν ιστορικές συγκυρίες και προσωπικότητες. Και προσδιορίζει πάντοτε τους πρωταγωνιστές των γεγονότων, οι οποίοι με τη δράση τους καθορίζουν σε μέγιστο βαθμό τα εκάστοτε ιστορικά γεγονότα».

Πρόκειται για το επαυξημένο και βιβλιογραφικά υπομνηματισμένο κείμενο του πανηγυρικού λόγου για την επέτειο της 25ης Μαρτίου 2022, που ο συγγραφέας εκφώνησε στη Θεσσαλονίκη, στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, στα πλαίσια τελετής κατά την οποία η γεραρή Εταιρεία τον ανακήρυξε πανηγυρικά Αντεπιστέλλον Μέλος της και τον τίμησε με το χρυσό μετάλλιό της, αναγνωρίζοντας την προσφορά του στην επιστήμη, στην ανώτατη εκπαίδευση και ευρύτερα την ελληνική κοινωνία.