Ομόφωνη απόφαση για την ένταξη της Ξυλαγανής στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών έλαβε στην τελευταία συνεδρίαση του το Δημοτικό Συμβούλιο Μαρωνείας-Σαπών, προκειμένου να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη των 29 Ξυλαγανωτιών, που εκτελέστηκαν τον Απρίλιο του 1944 από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής και να αναγνωριστεί ιστορικά η ανεκτίμητη προσφορά και θυσία της Ξυλαγανής.
Το θέμα τέθηκε προς συζήτηση μετά από πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής και τη σύμφωνη γνώμη του συμβουλίου της Κοινότητας Ξυλαγανής. Μετά τις παραπάνω διαδικασίες, ολοκληρώθηκαν οι λήψεις των αναγκαίων αποφάσεων για την υποβολή σχετικού αιτήματος στο Υπουργείο Εσωτερικών και την ανακήρυξη της Ξυλαγανής ως μαρτυρικό χωριό.
Το 2000 δημιουργήθηκε Πανελλήνιο Δίκτυο Πόλεων και Χωριών που καταστράφηκαν από την Γερμανική, Ιταλική και Βουλγαρική Κατοχή την περίοδο 1940-1944. Το Δίκτυο αυτό αποκαλείται «Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών» και έχει σκοπό την ανάληψη ουσιαστικών πρωτοβουλιών για τη λήψη και εφαρμογή μέτρων και προγραμμάτων για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης των θυμάτων του Β’ παγκοσμίου πολέμου στη χώρα μας.
Ο χαρακτηρισμός της Ξυλαγανής ως μαρτυρικό χωριό, είναι αίτημα χρόνων καθώς έχει καταθέσει και αίμα και ζωές στο όνομα της ελευθερίας του τόπου μας και το δικαιούται.