Μέτρα έξω από το κουτί της καταστολής

Του Δημήτρη Κρανιά

Όσο περνάει ο καιρός τόσο αυξάνει η ανησυχία για την ποιοτική και ποσοτική διατήρηση της πανδημίας. Οι αριθμοί θυμάτων και κρουσμάτων αυξάνουν, τα μέτρα χάνονται μέσα στην υπόλοιπη επικαιρότητα , στην ουσία τα μόνα που έχουν μείνει εντυπωμένα στην κοινωνία είναι η χρήση της μάσκας και η έννοια του lockdown. Αντιφατικές πληροφορίες και οδηγίες, παραπληροφόρηση και μια διάχυτη αίσθηση κινδύνου που τροφοδοτείται από τους αριθμούς και τις συνεντεύξεις των επιστημόνων αλλά δεν καταφέρνει να μετουσιωθεί σε ουσιαστική συνειδητοποίηση.
Η απειλή των νέων μέτρων δεν δείχνει να έχει κάποιο αποτέλεσμα αφού η αντίφασή τους με την εικόνα της ζωής είναι καταφανής. Μια νέα επέκταση της καταστολής δείχνει ανούσια αφού η επιτήρηση των ήδη υπαρχόντων μέτρων είναι ανεπαρκής και περιστασιακή.
Υποχρεωτικά πρέπει να βγούμε από το κουτί των μέτρων όπως τα έχουμε ζήσει έως τώρα και να επιχειρήσουμε με νέες μεθόδους. Ποιος είναι ο κυρίαρχος παράγοντας που αυξάνει τη μετάδοση? Αναμφίβολα ο συνωστισμός. Που τον εντοπίζουμε και που μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα? Μέσα μαζικής μεταφοράς, τράπεζες, διάφοροι οργανισμοί κοινής ωφέλειας, μεταναστευτικοί πληθυσμοί. Επτά μήνες μετά την έναρξη της πανδημίας θα είναι πολύ εύκολο να καταγράψει κάποιος το είδος των εργασιών για τις οποίες ο κόσμος στέκεται στις ουρές των τραπεζών. Το βέβαιο είναι ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος διεκπεραίωσης μιας σειράς εργασιών σε τράπεζες και υπηρεσίες ώστε να μπορούν να εκτελούνται από απόσταση. Δεν είναι λογικό σήμερα να υπάρχουν «ουρές» που ξεκινούν αρκετή ώρα πριν από την έναρξη του ωραρίου λειτουργίας. Αυτές οι αλλαγές, όχι μόνο δεν έχουν κόστος αλλά πέραν της υγειονομικής προστασίας θα εξοικονομήσουν χρόνο και εργατοώρες. Αυτή άλλωστε είναι και η ουσία ενός πραγματικά μεταρρυθμιστικού προγράμματος.
Στο ζήτημα του μεταναστευτικού πληθυσμού τα πράγματα δείχνουν πιο δύσκολα. Σε τοπικό επίπεδο η επιτήρηση μπορεί να ενταθεί από τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων σε συνδυασμό με τις μεταναστευτικές αρχές και όσους επιμελούνται τη στέγασή τους και την εν γένει φροντίδα τους. Ένας δεύτερος ουσιαστικός μηχανισμός είναι ο έλεγχος για Cov-2-Sars όλων όσων προσέρχονται στα δημόσια νοσοκομεία ανεξάρτητα από την αιτία προσέλευσης.
Η μεγαλύτερη εμπλοκή της κοινωνίας στην αντιμετώπιση της νόσου Covid19 αποτελεί κοινό τόπο θεωρητικά, υπολείπεται όμως ουσιαστικά. Όταν αποδεδειγμένα πλέον οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αποτελούν επικίνδυνα σημεία μετάδοσης, η επαναλαμβανόμενη ενημέρωση, η επιμόρφωση και η εκπαίδευση στα μέτρα ατομικής προστασίας οφείλουν να γίνονται συστηματικά μέσα στους χώρους εργασίας. Η εκπαίδευση αυτονόητα πρέπει να ενταθεί ιδιαίτερα στις μονάδες παροχής υγείας. Η εξοικείωση με την ιδέα και τη γνώση των μέτρων ατομικής προστασίας ενδυναμώνεται με αυτόν τον τρόπο, ενώ παράλληλα όλοι εντοπίζουμε τα λάθη της καθημερινότητάς μας. Το τρίπτυχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), ενδυναμώνω-επιμορφώνω-εμπλέκω, παραμένει κυρίαρχο από την αρχή της πανδημίας και όσο εμβαθύνεται τόσο θα αυξάνει την αποτελεσματικότητα της αποτρεπτικής του δράσης.
Ένας ακόμη καθοριστικός παράγοντας αποτροπής είναι η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, της φήμης και της εσφαλμένης πληροφόρησης. Αποτελεί ίσως τον ισχυρότερο αντίπαλο της αποτροπής της ασθένειας. Στην εποχή της ελεύθερης διακίνησης ειδήσεων και πληροφοριών το διαδίκτυο και τα media αποτελούν εξαιρετικά εργαλεία και πληροφόρησης και παραπληροφόρησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα (ίσως το πιο ανώδυνο) είναι η διαχείριση του όρου «ανοσία της αγέλης». Αυτή επιδιώκεται μέσω του εμβολιασμού και όχι φυσικά μέσα από την προκλητή νόσηση, όπως αφήνεται πολλές φορές να εννοηθεί. Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι ο Π.Ο.Υ. έχει ανοίξει ιδιαίτερη ηλεκτρονική σελίδα, όπου ο καθένας μπορεί να αποστείλει εσφαλμένες πληροφορίες ώστε να αντιμετωπίζονται άμεσα. Η αντίστοιχη πρωτοβουλία σε εθνικό επίπεδο προβάλλει αναγκαία όσο ποτέ. Η διαρκής στοχευμένη (σε επίπεδο μηνυμάτων και κοινού) επικοινωνιακή εκστρατεία, με επιθετικό χαρακτήρα πλέον πρέπει να αντιστοιχηθεί με τη δυναμικότητα, που από τη φύση τους έχουν, τα μέσα ενημέρωσης. Η αξιοποίηση ηλεκτρονικών εφαρμογών με την προσαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο (Corona-warn app, Aarogya-setu, Blue Trace, Exposure Notification κ.α.) αποτελούν εργαλεία προσέγγισης και συμμετοχής των νέων ανθρώπων στη συνολική προσπάθεια. Είναι πολύ καλύτερο να προσεγγίζουμε τη νέα γενιά από το να την πυροβολούμε.
Όλη η ιστορία των μέτρων αποτροπής και πρόληψης πέρα από την ατομική προστασία έχει στόχο την αγορά χρόνου για την ανάπτυξη σχεδίων, την περαιτέρω εκπαίδευση υγειονομικού προσωπικού, τον αυξημένο έλεγχο (test) για τη νόσο και συνολικά τη βελτίωση της φροντίδας στους ανθρώπους.
Τα κατασταλτικά μέτρα έχουν επαρκώς καταγραφεί αλλά είναι πλέον προφανές ότι έχουν (τουλάχιστον χρονικά) όρια στην εφαρμογή τους. Η επιστημονική κοινότητα έχει τοποθετηθεί με σαφήνεια για τους τρόπους μετάδοσης και έχε πάρει θέση και σε συγκεκριμένα μέτρα. Η ευθύνη των μέτρων όμως είναι πάντα πολιτική. Είναι η ώρα όμως να περάσουμε και σε άλλους τύπους μέτρων, που να ανατρέπουν τη δυναμική της πανδημίας. Απαιτείται νέα ευελιξία στις σχέσεις κράτους και τραπεζών με τους πολίτες. Απαιτείται στενή υγειονομική παρακολούθηση των μεταναστευτικών πληθυσμών. Απαιτείται διαφανής, αμφίδρομη επικοινωνία με όλους. Απαιτείται νέα δυναμική προσέγγιση στις νεαρές ηλικίες. Απαιτείται συστηματική εκρίζωση της φήμης και της παραπληροφόρησης. Απαιτούνται μέτρα έξω από το κουτί