Πως χάθηκε το Κάραγατς και σώθηκε το Διδυμότειχο
Με ένα άρθρο στην Καθημερινή της Κυριακής ο καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής, βουλευτής Α Αθηνών της Νέας Δημοκρατίας Άγγελος Συρίγος αναφέρεται στο πως αναγκάστηκε η Ελλάδα να παραχωρήσει το Κάραγατς στην Τουρκία. Το κείμενο του Άγγελου Συρίγου:
Στην ενοχλημένη ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών για τις τελετές μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, περιελήφθη, περιέργως, και μία αναφορά στο άρθρο 59 της Συνθήκης της Λωζάννης. Το περίεργο έγκειται στο ότι ουδέποτε μέχρι σήμερα η Τουρκία είχε επικαλεσθεί το συγκεκριμένο άρθρο.
Το επίμαχο άρθρο αναφέρει :
Η Ελλάς αναγνωρίζει την υποχρέωσιν αυτής όπως επανόρθωση τας προξενηθείσας εν Ανατολία ζημίας εκ πράξεων του ελληνικού στρατού ή της ελληνικής διοικήσεως αντιθέτων προς τους νόμους του πολέμου. Εξ άλλου η Τουρκία, λαμβάνουσα υπ’όψιν την οικονομικήν κατάστασιν της Ελλάδος, ως αυτή προκύπτει εκ της παρατάσεως του πολέμου και των συνεπειών αυτού, παρατηρείται οριστικώς πάσης απαιτήσεως κατά της Ελληνικής Κυβερνήσεως περί επανορθώσεων.
Η προϊστορία του άρθρου είναι η ακόλουθη. Όπως ήταν τότε η συνήθεια οι νικητές των πολεμικών συγκρούσεων διεκδικούσαν κολοσσιαίες αποζημιώσεις. Η εμπειρία από τις γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις της συνθήκης των Βερσαλλιών έδειχνε ότι τα οφειλόμενα ποσά μπορούσαν να είναι εξοντωτικά για ένα κράτος. Πριν από την συνδιάσκψη της Λωζάννης η Τουρκία (η νικήτρια του ελληνοτουρκικού πολέμου 1919-1922) διεκδικούσε από την Ελλάδα το ποσό των 4 δισεκατομμυρίων χρυσών φράγκων και τον μισό ελληνικό στόλο.Η Ελλάδα ήτα νσε αυτό το θέμα πρακτικώς μόνη της. Οι τρεις άλλοι Σύμμαχοι (Μ.Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία) είχαν ήδη συμφωνήσει με την Τουρκία να παραιτηθούν αμοιβαίως από πολεμικές αποζημιώσεις.
Τον Μάιο του 1923, οι διαπραγματεύσεις στη Λωζάννη είχαν βαλτώσει σε αυτό το σημείο. Η βρετανική πλευρά πρότεινε να παραιτηθεί η Τουρκία της καταβολής αποζημιώσεως. Αντιστοίχως, η Ελλάδα θα παραχωρούσε στην Τουρκία το προάστιο της Αδριανουπόλεως Κάραγατς (Ορεστιάδα), που βρίσκεται ανατολικά. Σύμφωνα με τη Σύμβαση Ανακωχής των Μουδανιών του 1922, που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Ελλάδα είχε αποχωρήσει από όλα τα εδάφη ανατολικά του ποταμού Έβρου. Οι ελληνικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές της Αδριανουπόλεως και πολλοί πρόσφυγες μεταγκαταστάθηκαν στο Κάραγατς. Στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης η τουρκική πλευρά, έχοντας εξασφαλίσει την Ανατολική Θράκη, επεδίωκε να κερδίσει τις περιοχές του Κάραγατς και του Διδυμοτείχου. Την ενδιέφερε ιδίως το Κάραγατς, διότι εκεί βρισκόταν ο σιδηροδρομικός σταθμός της Ανδριανουπόλεως.
Την 26η Μαΐου 1923, ο Ισμέτ πασάς δήλωσε ότι, εάν η Ελλάδα αναγνώριζε επισήμως ότι έπρεπε να επανορθώσει τις ζημιές που είχαν γίνει από τον ελληνικό στρατό στην Μικρά Ασία, η Τουρκία θα δήλωνε την παραίτηση της από τις απαιτήσεις της, ενώ παράλληλα το Κάραγατς θα περνούσε υπό τουρκική κυριαρχία. Ο Βενιζέλος αποδέχθηκε την τουρκική πρόταση. Δεν αναφέρθηκε ρητώς καμία συγκεκριμένη παραβίαση των «νόμων του πολέμου». Λίγες ημέρες αργότερα, την 31 Μαΐου 1923, μονογραφήθηκε η σχετική συμφωνία για την παραχώρηση του Κάραγατς καθώς και δύο άλλων γειτονικών χωριών, της Μπόσνας και Ντερμεντές. Οι κάτοικοι του Κάραγατς έφτιαξαν την (Νέα) Ορεστιάδα.
Η έως τώρα εμπειρία στα ελληνοτουρκικά έχει δείξει ότι οι Τούρκοι ξαναδιαβάζουν μετά μανίας παλαιές συνθήκες -όπως της Λωζάννης που υπεγράφη πρίν από 97 χρόνια- και τις ερμηνεύουν με τα σημερινά δεδομένα. Αναζητούν εναγωνίως στοιχεία για να πλουτίσουν την εξαιρετικά αδύναμη νομική τους φαρέτρα ως προς τις διεκδικήσεις τους. Προσφάτως ερμήνευσαν ότι τα ανατολικά ελληνικά νησιά του Αιγαίου έχουν δοθεί στην Ελλάδα μόνον υπό τον όρον της αποστρατικοποιήσεως. Αφ’ης στιγμής στρατιωτικοποιήθηκαν, πρέπει να επιστρέψουν στην Τουρκία! Η αναδίφηση του άρθρου 59 μάλλον συνδέεται με την αποτυχία της «εισβολής των αμάχων» στον Έβρο το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας. Σφόδρα ενοχλημένη η Άγκυρα από την επέκταση του φράκτη, έχει αρχίσει και σκαλίζει τα πιο απίθανα και παρωχημένα άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης ψάχνοντας να βρει πώς καθορίσθηκαν τα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα.