Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης αποτελεί τον επόμενο σταθμό των ενημερωτικών workshops που υλοποιούνται στο πλαίσιο του έργου «Αλιείς, Θαλάσσιες χελώνες και Καρχαρίες: Συμμαχία για Συμβίωση», με στόχο την ευρεία και σε βάθος ενημέρωση των αλιέων και άλλων εμπλεκόμενων φορέων πάνω στο πρόβλημα των τυχαίων συλλήψεων, που αποτελεί μία από τις κύριες απειλές για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, παγκοσμίως. Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζονται τα φαινόμενα σύλληψης ή παγίδευσης στο αλιευτικό εργαλείο θαλασσίων οργανισμών που δεν αποτελούν αντικείμενο της αλιευτικής
δραστηριότητας, όπως θαλασσοπούλια, θαλάσσιες χελώνες, θηλαστικά και καρχαρίες. Το έργο, που επικεντρώνει στις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων χελωνών και καρχαριών, υλοποιείται από το MEDASSET – Μεσογειακός Σύνδεσμος για τη Σωτηρία των Θαλάσσιων Χελωνών, σε συνεργασία με την iSea και τη
χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου.
Πιο συγκεκριμένα, το ενημερωτικό workshop θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2018 και ώρα 10 π.μ. στην Αίθουσα Λιμένα Αλεξανδρούπολης, υπό την αιγίδα του Δήμου Αλεξανδρούπολης.
Στην εκδήλωση θα παρουσιαστούν οι στόχοι και τα μέχρι τώρα αποτελέσματα του έργου, θα γίνει παρουσίαση εφαρμογής για έξυπνα τηλέφωνα με στόχο τον περιορισμό του φαινομένου των τυχαίων συλλήψεων, ενώ παράλληλα, εκπρόσωποι του έργου και της επιστημονικής κοινότητας θα εκθέσουν ειδικότερες πτυχές του προβλήματος. Το workshop θα ολοκληρωθεί με ανοιχτή συζήτηση, στη διάρκεια της οποίας, μέσα από εποικοδομητική ανατροφοδότηση χρήσιμων δεδομένων και αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης σε σχέση με τη λειτουργία του αλιευτικού κλάδου, την καταγραφή των
αντιλήψεων των ενδιαφερόμενων μερών, την ανάλυση των αλιευτικών πρακτικών που επικρατούν και τη συνεισφορά τους στις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων χελωνών θα επιχειρηθεί η διαμόρφωση ενός Σχεδίου Δράσης που θα συμβάλει στην άμβλυνση του προβλήματος.
Του workshop στην Αλεξανδρούπολη προηγήθηκε αντίστοιχη δράση στην Πάτρα και τον Πειραιά, ενώ το αμέσως επόμενο διάστημα ακολουθούν τα λιμάνια της Καβάλας και της Μηχανιώνας, που μαζί καλύπτουν πάνω από το 50% του αλιευτικού στόλου της χώρας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο «Αλιείς, Θαλάσσιες χελώνες και Καρχαρίες: Συμμαχία για Συμβίωση» αποτελεί το πρώτο πρόγραμμα στην Ελλάδα που εφαρμόζει μια multi-taxa προσέγγιση για τις τυχαίες συλλήψεις θαλασσίων χελωνών και καρχαριών, καθώς και ένα από τα πρώτα στη Μεσόγειο.

Α. Τυχαίες Συλλήψεις Θαλασσίων Χελωνών
Οι θαλάσσιες χελώνες είναι τρωτά και απειλούμενα με εξαφάνιση είδη ως αποτέλεσμα των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και η αλιευτική δραστηριότητα είναι πιθανόν η μεγαλύτερη απειλή για αυτές. Οι τυχαίες συλλήψεις σε αλιευτικά εργαλεία, όπως τράτες, παραγάδια και δίχτυα, καθώς και η κατάποση ή παγίδευσή τους σε χαμένα αλιευτικά εργαλεία, αναφέρονται ως η σημαντικότερη αιτία θνησιμότητάς τους. Οι θαλάσσιες χελώνες συχνά εκτελούν μεγάλες μετακινήσεις εκατοντάδων ή χιλιάδων χιλιομέτρων κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, συνήθως μεταξύ των περιοχών τροφοληψίας και ωοτοκίας. Δυστυχώς, αυτές οι τεράστιες μεταναστεύσεις και η τάση τους να συγκεντρώνονται σε περιοχές υψηλής παραγωγικότητας συμπίπτουν συχνά με την πλειονότητα των αλιευτικών προσπαθειών, καθιστώντας τες ευάλωτες στην παρεμπίπτουσα αλιεία.
Έχει εκτιμηθεί πως κάθε έτος στη Μεσόγειο συλλαμβάνονται τυχαία 132.000 χελώνες με το ποσοστό που αντιστοιχεί στην Ελλάδα να είναι 7.36%. Συνεπώς, η τυχαία σύλληψη χελωνών χαρακτηρίζεται υψηλή, καθώς καταγράφονται τουλάχιστον 1000 περιστατικά ετησίως. Πελαγικές και βενθικές τράτες τυχαία συλλαμβάνουν θαλάσσιες χελώνες, καθώς αυτές χρησιμοποιούν θαλάσσιους διαδρόμους από τις παραλίες ωοτοκίας σε περιοχές θρέψης και ξεκούρασης. Η αλιεία με τράτα έχει σημαντική επίδραση στις θαλάσσιες χελώνες, λόγω της καταστροφής των ενδιαιτημάτων, ωστόσο η θνησιμότητα χελωνών από τις τράτες είναι λιγότερο σημαντική σε σχέση με αυτή που προκαλούν τα πελαγικά παραγάδια, τα οποία είναι υπεύθυνα για τις περισσότερες συλλήψεις ανά έτος. Ο λόγος για τον οποίο οι τράτες βυθού στην Ελλάδα δε συλλαμβάνουν πολλές χελώνες είναι, ότι ψαρεύουν σε νερά βαθύτερα από αυτά που τρέφονται οι χελώνες. Στα βενθικά παραγάδια χρησιμοποιούνται μικρότερα αγκίστρια από τα πελαγικά, επομένως η θνησιμότητα μετά την απελευθέρωση είναι μάλλον μικρότερη. Γενικά όμως, υπάρχει ελλιπής γνώση για τη θνησιμότητα μετά την απελευθέρωση και είναι επιτακτική η ανάγκη να εκτιμηθεί η θνησιμότητα μετά την απελευθέρωση από τις τράτες και τα δίχτυα. Η τυχαία σύλληψη σε στατικά δίχτυα
ενέχει υψηλό κίνδυνο πνιγμού, καθώς ο χρόνος εμποτισμού τους στη θάλασσα είναι μεγάλος και συμβαίνει σε περιοχές θρέψης των χελωνών.

Οι αριθμοί για τις χτυπημένες χελώνες προσφέρουν στην πραγματικότητα μια ελάχιστη εκτίμηση της θνησιμότητάς τους, διότι τα νεκρά ζώα αποσυντίθενται γρήγορα με αποτέλεσμα να κατακρημνίζονται ή να παρασύρονται από θαλάσσια ρεύματα και να μην εκβράζονται νεκρές. Επίσης, τα στοιχεία για τις τυχαίες συλλήψεις δεν μπορούν να υποδηλώσουν τον ακριβή αριθμό ατόμων που παγιδεύονται, αλλά τον αριθμό των περιστατικών που καταγράφονται, διότι ένα άτομο μπορεί να έχει παγιδευτεί πολλαπλές φορές.
Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε ο Casale το 2011, στην Ελλάδα οι τυχαίες συλλήψεις θαλασσίων χελωνών εκτιμώνται ανά έτος συνολικά στις 9.700, εκ των οποίων οι 6.400 προκαλούνται από την παράκτια αλιεία. Συγκεκριμένα, 2.900 από βενθικές τράτες, 3.300 από πελαγικά παραγάδια (2.900
προκαλούνται από την παράκτια αλιεία), 1.000 από βενθικά παραγάδια (προκαλούμενες όλες από την παράκτια αλιεία) και 2.500 από τα στατικά δίχτυα (προκαλούμενες όλες από την παράκτια αλιεία).
Β. Τυχαίες Συλλήψεις Καρχαριών
Στις ελληνικές θάλασσες εντοπίζονται 39 είδη καρχαριοειδών (από το σύνολο των 41 της Μεσογείου) με 25 από αυτά να έχουν χαρακτηριστεί ως απειλούμενα με εξαφάνιση στη Κόκκινη Λίστα του IUCN (12 καταγράφονται ως Κρισίμως Κινδυνεύοντα, 7 ως Κινδυνεύοντα και 6 ως Τρωτά). Μια σειρά νομοθετημάτων, κυρωμένων διεθνών συμφωνιών, συνθηκών και ευρωπαϊκών οδηγιών προστατεύουν τους καρχαρίες στη Μεσόγειο αλλά και την Ελλάδα, με 17 είδη να προστατεύονται στις Ελληνικές θάλασσες.
Η υπερεκμετάλλευση των πληθυσμών τους, καθώς και η παράνομη και παρεμπίπτουσα αλιεία είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι καρχαρίες στη Μεσόγειο αλλά και στην Ελλάδα.
Η παρεμπίπτουσα αλιεία είναι η μη επιλεκτική σύλληψη ειδών που δεν αποτελούν στόχο, ή απαγορεύεται η αλιεία τους και καταλήγουν σε απόρριψη. Στην Ελλάδα οι καρχαρίες αποτελούν ένα σημαντικό παρεμπίπτον αλίευμα που σε ορισμένες περιπτώσεις διατηρείται από τους αλιείς και δεν απορρίπτεται τροφοδοτώντας την αγορά με «γαλέο». Σε ορισμένα αλιευτικά εργαλεία η παρεμπίπτουσα περισσότερες περιπτώσεις η
θνησιμότητα των ατόμων που πιάνονται στα αλιευτικά εργαλεία είναι ιδιαίτερα μεγάλη με την απελευθέρωση να μην αποτελεί λύση.
Λόγω των βιολογικών τους χαρακτηριστικών, όπως ο χαμηλός αναπαραγωγικός ρυθμός και η μεγάλη διάρκεια ζωής, ακόμα και σχετικά μικρά επίπεδα παρεμπίπτουσας αλίευσης μπορεί να έχουν μεγάλη επίδραση στη βιωσιμότητα του πληθυσμού τους, καθώς ο ρυθμός ανανέωσης κάθε γενεάς είναι ιδιαίτερα μικρός.

1.Παραγάδι: το παραγάδι αποτελεί το αλιευτικό εργαλείο με το μεγαλύτερο ποσοστό παρεμπίπτουσας αλίευσης καρχαριών. Για τα παραγάδια που στοχεύουν τόνους και ξιφίες, η παρεμπίπτουσα αλίευση καρχαριών μπορεί να φτάσει το 10–15% της συνολικής βιομάζας, με το 70% αυτών να αποτελείται από
μπλέ καρχαρίες (Prionacea glauca), ενώ τo υπόλοιπο από Ρυγχοκαρχαρίες (Isurus oxyrinchus) και
Αλεποκαρχαρίες (Alopias spp.). Αντίθετα, στο παραγάδι βυθού (πατοπαράγαδο) τα κύρια παρεμπίπτοντα αλιεύματα καρχαριών είναι είδη του γένους Mustelus sp. και Squalus sp., και μαζί με τα είδη σαλαχιών του γένους Torpedo sp. και Rajidae μπορεί να φτάσουν έως και το 13% της συνολική αλιευμένης βιομάζας.
2.Μηχανότρατα: βάσει ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί η μηχανότρατα αλιεύει 13 διαφορετικά είδη καρχαριών με πιο συνηθισμένα να είναι τα είδη Γριζογαλέος (Mustelus mustelus), Σκυλοψαράκι (Scyliorhinus canicula) και Γκριζοκεντρόνι (Squalus blainvillei), ενώ ορισμένα είδη απορρίπτονται σε ποσοστό 100% συνήθως νεκρά.
3.Δίχτυα: λίγα πράγματα είναι γνωστά για την αλιεία με δίχτυα. Είναι γνωστό πως τα ελασμοβράγχιααποτελούν 60% της αλιευμένης βιομάζας από δίχτυα, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό τυχαίων συλλήψεων του προστατευόμενου καρχαρία προσκυνητή (Cetorhinus maximus) οφείλεται σε αυτά.
4.Γριγρί: για το γριγρί υπάρχουν οι λιγότερες πληροφορίες σχετικά με περιμπίπτουσα αλίευση καρχαριών, ωστόσο είναι γνωστό πως υπάρχουν τυχαίες συλλήψεις πελαγικών καρχαριών όπως τα είδη Ρυγχοκαρχαρίας (Isurus oxyrinchus) και Αλεποκαρχαρίες (Alopias spp).