ΤΟ ΑΝΘΟΣ ΑΓΝΟΝ ΚΑΙ ΘΑΛΕΡΟΝ, ΓΕΝΝΗΜΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΠΟΥ ΕΚΟΣΜΕΙ ΤΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΝ ΔΙΑ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ, ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΝΑ ΚΟΣΜΕΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΣΤΡΟ.

Κείμενο: Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης)

Στην πίσω αυλή του Ιερού Ναού Σωτήρος Χριστού στο Κάστρο του Διδυμοτείχου, ο επισκέπτης συναντά απρόσμενα μία λιτή, αλλά με κομψότατο λιθόγλυπτο διάκοσμο, επιτύμβια πλάκα.

Η πλάκα πέραν του διακόσμου, φέρει εγχάρακτη έμμετρη επιγραφή – ποίημα που μας πληροφορεί πως καλύπτει τον τάφο μιας νεαρής κοπέλας που απεβίωσε και ετάφη εκεί το 1890.

Συγκεκριμένα το εν λόγω ποίημα σκαλισμένο στην πλάκα με καθαρά κεφαλαία ελληνικά, αναφέρει τα εξής:

«ΑΝΘΟΣ ΑΓΝΟΝ ΚΑΙ ΘΑΛΕΡΟΝ
ΠΛΗΝ ΜΑΡΑΝΘΕΝ ΠΡΟΩΡΩΣ
ΚΛΕΑΝΘΗΝ ΣΜΥΡΝΗΣ ΓΕΝΝΗΜΑ
ΚΡΥΠΤΕΙ ΕΔΩ Ο ΧΩΡΟΣ.

Ω ΔΙΑΒΑΤΑ ΠΡΟΣΕΧΕ
ΤΟ ΑΝΘΟΣ ΜΗ ΠΑΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΙΟΥ, ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΩΝ
ΤΗΝ ΛΥΠΗΝ ΘΑ ΑΥΞΗΣΗΣ.

ΠΑΡΕΛΘΕ ΜΟΝΟΝ ΕΥΛΑΒΩΣ
ΜΕ ΜΑΤΙ ΔΑΚΡΥΣΜΕΝΟΝ
ΚΑΙ ΕΥΧΟΥ ΓΑΙΑΝ ΕΛΑΦΡΑΝ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΣΕΜΝΗΝ ΠΑΡΘΕΝΟΝ.

ΗΤΙΣ ΤΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΝ
ΔΙΑ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ ΤΗΣ
ΕΚΟΣΜΕΙ ΚΙ ΗΤΟ ΚΑΥΧΗΜΑ
ΘΡΗΝΟΥΝΤΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΤΗΣ.»

Το ίδιο το ποίημα μας δίνει αρκετά πληροφοριακά στοιχεία για την εκλιπούσα. Αρχικά, πως επρόκειτο για μία νεαρή κοπέλα («σεμνήν παρθένον») με το όνομα «Κλεάνθη», η οποία χάθηκε πρόωρα («μαράνθεν προώρως») για το νεαρό της ηλικία της. Για την καταγωγή της δεν τίθεται αμφιβολία, καθώς ξεκάθαρα αναγράφεται πως ήταν «Σμύρνης γέννημα», είχε γονείς και αδέλφια, αλλά και κάποιον σημαντικό θείο, ο οποίος μνημονεύεται ιδιαίτερα και σε πρωτεύουσα θέση. Επιπλέον, η νεαρή Κλεάνθη θα πρέπει να έζησε για ικανό διάστημα στο Διδυμότειχο ώστε να είναι γνωστή για τις αρετές της.
Μεθόδιος

Μητροπολίτης Διδυμοτείχου ο εκ Σμύρνης Μεθόδιος (Αρώνης)

Ο Μεθόδιος γεννήθηκε στη Σμύρνη, όπου μετά από σημαντικό έργο στον εκπαιδευτικό τομέα, τοποθετήθηκε ως πρωτοσύγκελος στη Μητρόπολη Μυτιλήνης.
Το 1867 εξελέγη Μητροπολίτης Μυτιλήνης, όπου υπηρέτησε για δύο περιόδους (1867-1876 και 1893-1897). Μετατέθηκε στη Μητρόπολη Καισαρείας (1876-1878) και στη Μητρόπολη Διδυμοτείχου, όπου παρέμεινε από τις 12 Μαΐου 1878 μέχρι τις 30 Απριλίου 1893, οπότε μετατέθηκε ξανά ως Μητροπολίτης Μυτιλήνης.
Ο Μεθόδιος ανήλθε στον αρχιερατικό θρόνο του Διδυμοτείχου σε αρκετά δύσκολους καιρούς, όμως τα χρόνια της αρχιεροσύνης του καταγράφηκαν ως τα πιο αποδοτικά.
Από την αρχή κιόλας της ανάληψης των καθηκόντων του, τον Φεβρουάριο του 1879 δέχθηκε επίθεση Βουλγάρων, οι οποίοι μπήκαν βιαίως μέσα στη Μητρόπολη όπου έσπασαν τα παράθυρα, προκάλεσαν καταστροφές στο εσωτερικό και προχώρησαν σε αρπαγές. Ο Μεθόδιος κατόρθωσε να αποδράσει και να αποφύγει τελικά τη μανία του βουλγαρικού όχλου.
Ο ίδιος μετέπειτα χαρακτηρίσθηκε ως ικανός και δραστήριος ιεράρχης που φρόντισε για την ίδρυση σχολείων, επιμελήθηκε την προστασία των γραμμάτων, ήταν άριστος γνώστης των τοπικών συνηθειών και έξοχος διπλωμάτης.
Είναι δεδομένο ότι με δική του πρωτοβουλία και με τις συντονισμένες ενέργειες και προσπάθειές του, «ανήγειρε εκ του μηδενός και εν μέσω απεριγράπτου απαιδευσίας» ιδρύματα και σχολεία τόσο στο Διδυμότειχο, όσο και σε χωριά της επαρχίας του, όπως στους Μεταξάδες, στο Παλιούρι, στα Λάβαρα, στη Λάδη στους Χιονάδες και στους Ασβεστάδες. Στην πόλη του Διδυμοτείχου, ανέγειρε νέο διδακτήριο στην αυλή του Ναού της Κοιμήσεως Θεοτόκου και ανέλαβε με προσωπικά του έξοδα τη λειτουργία του νηπιαγωγείου στη συνοικία της Ταμπακιάς.
Η είδηση της μετακίνησής του στη Μυτιλήνη, γέμισε με θλίψη τον τοπικό πληθυσμό που στο πρόσωπό του είχε βρει προστασία και παρηγοριά.
Σήμερα τα οστά του Μητροπολίτη Μεθόδιου φυλάσσονται στο παρεκκλήσιο της Αναστάσεως του Κυρίου, στην κρύπτη του μητροπολιτικού Ναού της Μυτιλήνης, όπου απεβίωσε το 1897.

Η οικογένεια Αρώνη και το εκπαιδευτικό της έργο

Η οικογένεια Αρώνη έλκει την καταγωγή της από το Χαλκί της Νάξου και μετοίκησε κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα στη Σμύρνη, όπου τα μέλη της διέπρεψαν στον εκπαιδευτικό τομέα.
Οι αδελφοί Μεθόδιος και Νικόλαος Αρώνης, ιδρύσανε το «Αλληλοδιδακτικόν Σχολείον», το πρώτο ελληνικό σχολείο κοριτσιών στη Σμύρνη.
Το 1852 (ή 1854) ο Νικόλαος Αρώνης (1823-1900) ίδρυσε το «Εμπορικόν Σχολείον» που κατόπιν μετονομάστηκε σε «Ελληνικό Σχολείο Αρρένων», αλλά έμεινε γνωστό σαν «Σχολή Αρώνη» της Σμύρνης . Μετά το θάνατο του (1900) κατά το 1909 μετονομάστηκε σε «Ελληνοαγαλλικόν Λύκειον», με διευθυντή τον Χρήστο Αρώνη .
Το 1858 ο Μεθόδιος Αρώνης ως ιεροδιδάσκαλος (μετέπειτα Μητροπολίτης) ίδρυσε το «Ελληνικόν Παρθεναγωγείον μετ’ οικοτροφείου» που λειτούργησε μέχρι το 1862, οπότε εξέδωσε το έργο του «Πρώται Γνώσεις της Γαλλικής Γλώσσης».
Επίσης ο Νικόλαος Αρώνης ίδρυσε το 1870 το «Εθνικόν Παρθεναγωγείον» που λειτούργησε μέχρι το 1874.

Το αγνό άνθος της Σμύρνης που κόσμησε το Διδυμότειχο

Η Κλεάνθη ήταν η 19χρονη ανεψιά του τότε Μητροπολίτη Μεθόδιου (Αρώνη), η οποία φιλοξενήθηκε από το θείο της στο ιστορικό Κάστρο του Διδυμοτείχου. Το εάν ήταν ασθενική και εστάλη για ανάρρωση (κατά μία εκδοχή) ή ασθένησε κατόπιν, δεν δύναται να εξακριβωθεί. Απεβίωσε εν τέλει το 1890 και ετάφη εντός της αυλής του Ναού του Σωτήρος Χριστού εντός του Κάστρου.
Η ταφή στον τόπο θανάτου είναι το συνηθέστερο, μέχρι προ λίγων δεκαετιών, λόγω της χρονοβόρας μετακίνησης, ιδίως όταν ο μεσολαβούσε σημαντική απόσταση από τον τόπο καταγωγής ή επιθυμίας των συγγενών.
Το ότι η νεαρή Κλεάνθη ετάφη στο προαύλιο του Ναού Σωτήρος Χριστού, μπορεί να ληφθεί ως επιθυμία ή εντολή του θείου της, μιας και ο συγκεκριμένος ναός είναι ο εγγύτερος της Μητροπόλεως που διαθέτει περίβολο, ώστε να εξασφαλίζεται η ταφή, αλλά και να διατηρείται η κοντινή απόσταση και η ευθύνη φύλαξης του συγγενικού προσώπου, όπως συνέβη άλλωστε και σε περιπτώσεις επιφανών που ενταφιάστηκαν κατά καιρούς εντός του Κάστρου.
Η επιτύμβια πλάκα φέρει διάκοσμο που αποτελείται από δύο μέρη. Στο άνωθεν του ποιήματος, όπου αναπαριστώνται εκατέρωθεν άγγελοι που στο μέσον υπάρχει κοιλότητα για χρήση φύτευσης καλλωπιστικών φυτών ή για ποτίστρα πτηνών. Ενώ στο κάτω μέρος παρουσιάζεται σύνθεση ανθέων, που αφενός αποτελούν κλασικό θέμα σε ταφή κόρης, αφετέρου συνδέονται με το όνομα της εκλιπούσας Κλεάνθης.
Το έμμετρο – ποίημα που είναι χαραγμένο στην πλάκα και παρατίθεται παραπάνω, αν δεν θεωρηθεί πόνημα του ίδιου του Μητροπολίτη Μεθοδίου (πιθανή εκδοχή), ο οποίος κατείχε και την ανάλογη παιδεία για να το συντάξει, θα πρέπει σίγουρα να θεωρηθεί ότι συντάχθηκε κατά παραγγελία του.
Τέλος, δεν εξακριβώνεται εάν η θανούσα στο Διδυμότειχο Κλεάνθη, ήταν θυγατέρα του Νικολάου Αρώνη, αδελφού του Μητροπολίτη Μεθοδίου και σχολάρχη της Σμύρνης, χωρίς να αποκλείεται το υπόψη ενδεχόμενο.

Η Κλεάνθη πάντως, το γέννημα της Σμύρνης παραμένει από τότε στο Κάστρο του Διδυμοτείχου, στην «αυλή του Χριστού» και εμείς ως διαβάτες αυτού του κόσμου, οφείλουμε να υπακούσουμε στην εντολή που χαράχθηκε στην πλάκα της, να σταθούμε ευλαβικά και να ευχηθούμε «γαίαν ελαφράν εις την σεμνήν παρθένον».

Διδυμότειχο, Δεκέμβριος 2017

ΠΗΓΕΣ
*Ιερά Μητρόπολη Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου (http://www.imdos.gr/)
*Ιερά Μητρόπολη Μυτιλήνης, Ερεσσού και Πλωμαρίου (http://www.immyt.net/)
*Μουτζούρης Ιωάννης, «Επισκοπικός Ιστορικός Κατάλογος Μυτιλήνης», 1993
*Γουρίδης Ι. Αθανάσιος, «Το ιστορικό Διδυμότειχο», 1999
*Βολάνιος Ι. Θεοχάρης, «Το Διδυμότειχο δια μέσου των αιώνων», 2002
*Σπυροπούλου Βάσω – Κονιώτη Μαρία, «Γυναικεία εκπαίδευση στη Σμύρνη», 2007
*Γουρίδης Ι. Αθανάσιος, «Διδυμότειχο μία άγνωστη πρωτεύουσα», 2008
*Αθανασιάδης Σ. Παντελής, «Η απόπειρα δολοφονία του Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Διονυσίου το 1879. Βουλγαρική επίθεση και κατά του Μητροπολίτη Διδυμοτείχου Μεθοδίου Αρώνη.»
*Κεφαληνιάδης Νικόλαος, «Η Σχολή του Ναξιώτης Νικολάου Αρώνη στη Σμύρνη», Περιοδικό «Ναξιακά» τεύχος 30 – 31 (Οκτ.1991, Μαρτ.1992), Ανάρτηση στη σελίδα «Ορεινός Αξώτης»: https://orinosaxotis.blogspot.gr/